Krakau staat bol van de kunst. Musea vol schilderijen uit alle periodes en windstreken, galerietjes om in snuffelen en streetart om gratis te bewonderen. Maar kunstkenners van over de hele wereld zijn het eens dat één schilderij het absolute hoogtepunt is. ‘De dame met de hermelijn’ van Leonardo da Vinci is één van de vier damesportretten die het Italiaanse genie geschilderd heeft en wordt in een adem genoemd met de Mona Lisa in het Louvre. Het meesterwerk is al ruim twee eeuwen Pools bezit en tijdens een bezoek aan Krakau met eigen ogen te zien.
‘De dame met de hermelijn’ in Krakau
Het schilderij ‘de dame met de hermelijn’ is een olieschildering op een houtpaneel van slechts 54 bij 39 centimeter. Daarop staat de knappe jongedame Cecilia Gallerani toen ze een relatie had met de graaf van Milaan. In haar handen heeft ze een hermelijn, een diertje dat volgens Da Vinci symbool stond voor reinheid. Het schilderij is rond 1490 geschilderd door Leonardo da Vinci.
In 1790 kwam dit meesterwerk in Poolse handen, toen het in Italië gekocht werd door prins Adam Czartoryski. De Czartoryski’s waren fanatiek kunstverzamelaars en bouwden een ongekend indrukwekkende kunstcollectie op. In 1800 openden zij het Czartoryski museum in Krakau, waarin de werken – inclusief het portret door da Vinci – te zien waren.
Gekocht voor een weggeefprijsje
Sindsdien heeft de dame met de hermelijn flink wat meegemaakt. Moeder Czartoryski besloot al snel dat het origineel niet mooi genoeg was en liet de achtergrond aanpassen naar het huidige zwart. En hoewel het Czartoryski museum altijd de thuisbasis was van het schilderij, heeft ze flink wat omzwervingen gemaakt. Zo werd ze tijdens bezettingen of opstanden meerdere keren de stad uitgesmokkeld maar viel uiteindelijk toch in handen van de nazi’s. Sinds 2016 is de Poolse staat eigenaar van de Czartoryski-collectie en dus het schilderij van da Vinci. De regering kocht de collectie (inclusief schilderijen die na de oorlog kwijt zijn en wellicht nog terug gevonden worden) voor €100 miljoen euro. Een weggeefprijsje, aangezien de geschatte waarde van de collectie in de miljarden euro’s loopt.
Bekijk de dame met de hermelijn
Nu is de dame met de hermelijn weer aan een, hopelijk laatste, omzwerving bezig. Het Czartoryski museum is bezig aan een jarenlange verbouwing, en gaat als het goed is in 2020 weer open. Tot die tijd is da Vinci’s meesterwerk te bezichtigen in het hoofdgebouw van het nationaal museum. Daar heeft het kleine portret een geheel eigen kamer. Voor de ongeoefende toeschouwer zal het kleine schilderij daar – we zeggen het maar eerlijk – weinig indruk maken. Voor liefhebber is het echter een unieke kans om zich te verliezen in het originele werk dat beeldbepalend was voor de kunst in de eeuwen die volgden.
Kaartjes om de dame met de hermelijn te zien kosten 20 zloty, daarmee krijg je ook meteen toegang tot de permanente tentoonstelling van het museum. Het hoofdgebouw van het Nationaal Museum in Krakau is dinsdag t/m zaterdag geopend van 10.00 tot 18.00 uur. Op zondag gaat het om 16.00 uur dicht, op maandag is het gesloten.