De ghetto van Krakau, een blijvende herinnering

by Informatiebureau Krakau 26 januari 2017

De lege stoelen op het ‘plein van de gettohelden’, in het hart van het voormalige getto.

Dit is de wijk Podgórze vroeg in de ochtend. Zonnestralen verlichten de rivier waar mensen wandelen, de vele pleintjes waar gelachen en gespeeld wordt, de winkels waar alles te koop is. Ze stoppen vlak voor een oude muur, de muur die vroeger een deel van de wijk afsloot. Een van de herinneringen aan de voormalige ghetto. De zon twijfelt even en schijnt daarna haar licht over de gehele muur en het opschrift erop. Niets hoeft verstopt te blijven.

In 1941 moesten de laatste joden van Kraków, zo’n 15.000 mensen, vanuit de wijk Kazimierz verplicht verhuizen naar de veel te kleine ghetto in Podgórze. Na daar twee jaar onder erbarmelijke omstandigheden geleefd te hebben, werd de getto geliquideerd; wie nog kon werken werd afgevoerd naar concentratiekamp Płaszów even verderop in de stad. Ouderen en zieken werden ter plekke doodgeschoten. De meeste anderen reisden hun dood tegemoet in concentratiekamp Auschwitz, zo’n 60 kilometer verderop.

Intacte ghetto

Er zijn niet veel overgebleven ghetto’s uit de Tweede Wereldoorlog. De meeste zijn al tijdens de oorlog -en enkelen daarna- verwoest. Om de herinnering kwijt te raken, om bewijs te vernietigen of om plaats te maken voor de nieuwe grotere gebouwen van een uitdijende stad. Krakau is een van de weinige Europese steden waar de wijk nog grotendeels intact is gebleven. Een klein stuk muur dat de ghetto afsloot staat nog overeind. Herdenkingsborden aan de muren van enkele gebouwen vertellen welke verschrikkingen er achter die muren plaatsvonden in de oorlog. En die gebouwen doen nu opnieuw dienst als huizen, kerken, restaurantjes en hotels.

Alles ziet er nog hetzelfde uit

Als je foto’s bekijkt uit de oorlogstijd valt op hoe weinig de buurt is veranderd; je loopt over dezelfde straten, langs dezelfde huizen, hebt hetzelfde uitzicht. Een beetje gek is het wel, tenminste voor ons. Slapen in een hotelkamer waar mensen tijdens de oorlog op elkaars lip zaten, hongerig, moe van dwangarbeid, onzeker over de toekomst. Dineren in dezelfde ruimte waar mensen hun lot afwachtten tijdens weer een razzia. Maar eigenlijk is het wel heel bijzonder als je erover nadenkt. Waarom slopen om te vergeten, als je kunt herinneren dat je door mag leven? Waarom deze tastbare geschiedenis niet bewaren voor de generaties die na ons komen?

Tastbare herinnering

De zuil met aanplakbiljetten. Het huis met het balkon. De trambaan. Het grote statige gebouw. De boom. Ze staan er allemaal nog. Het grote verschil is dat er nu auto’s over de straten rijden en er geen hoge bewaakte muren staan om mensen bij elkaar te houden. De wijk brengt geschiedenis tot leven zoals geen plakkaat aan de muur kan doen. En je kunt vervolgens niets anders dan hopen dat die geschiedenis geschiedenis blijft. Dat Podgórze een gewone woonwijk blijft met huizen, kerken, restaurantjes en hotels. En plakkaten en monumenten. Zodat we het nooit vergeten.

Op fotosite Fotopolska.eu staan een aantal oude foto’s van het getto in Krakau. Door die te combineren met onze eigen foto’s van Podgórze krijg je een goed beeld van hoe weinig – en hoeveel- er veranderd is.